Zijn dag begint bij de kippen. Voer rondstrooien, vervolgens eitjes rapen en dan door naar de schapen, die hem op een drafje komen begroeten. De grote ren ligt een klein loopje bij het huis vandaan. Het paadje af, onder de Atlantische ceder door. Het liefst zou hij zijn kippen los laten lopen, maar dan zijn ze nog diezelfde nacht voer voor de marter of vos. De natuur in optima forma. Jan Terlouw, de 90-jarige natuurkundige, schrijver, oud-politicus en de laatste jaren pleitbezorger van een duurzame toekomst, geniet nog iedere dag van het landgoed van dertien hectare in Twello; het hart van de IJsselvallei. 

Hij woont hier al meer dan dertig jaar en voelt zich onderdeel van dit stukje prachtige natuur. Vroeger deed hij bijna alles zelf; het uitmesten van de stallen, het hooien van de velden, de eindeloze hagen snoeien. Maar sinds een jaar of wat gaat dat niet meer. Het is fysiek te zwaar geworden. Net als het maken van lange wandelingen. Kleine loopjes zijn het nu. En vooral veel kijken en genieten, van de uitgestrekte weiden, de bomen, de grote vijver, een ree die langsloopt. Vanuit de serre mijmert Terlouw over de schoonheid van wuivend koren, deelt hij zijn diepe zorgen over de toekomst van de natuur en heeft hij tot slot nog een boodschap voor lezers van Kampioen.

Jan Terlouw geniet nog elke dag van zijn landgoed in Twello.

Is het belangrijk voor u om dicht bij de ­natuur te wonen?
‘Ik ben een dorpsjongen, opgegroeid in het Veluwse dorpje Garderen. Door mijn werk als ­politicus heb ik veel in hoofdsteden gewoond, maar het voelde altijd alsof ik daar niet echt hoorde. Dus toen ik in 1991 commissaris van de Koningin in Gelderland werd en voor die functie ook in deze provincie moest wonen, was ik blij dat ik eindelijk terug naar het dorp kon. En ik geniet nog iedere dag van deze plek. Ook al heb ik niet veel krachten meer, ik ben nog steeds veel buiten; bezig met de dieren of ik zit op het terras en kijk uit over het land. De natuur hoort bij me. Mijn ouders waren ook zeer grote liefhebbers. Mijn vader was gezegend met groene vingers; ieder halfdood plantje kwam onder zijn handen weer tot leven. Ook plukte hij iedere zaterdag de prachtigste bloemen voor mijn moeder uit onze tuin. Mijn vrouw Alexandra, die in 2017 is overleden en met wie ik zestig jaar samen ben geweest, was een stadsmeisje.

Toen we hier kwamen wonen, wilde ik koeien gaan houden. Hoe zou dat meisje uit Amsterdam het volhouden hier?, heb ik me toen wel afgevraagd. Maar ze kon het uiteindelijk heel goed vinden met de dieren. En ook mijn huidige partner is, sinds ze hier is komen wonen, een halve boerin geworden.’ Terlouw wijst naar het weiland in de verte, waar hij op uit kijkt vanuit de serre. Daar staan nu de koeien, maar het is het idee om er een tarweveld van te maken. ‘Ik heb besloten om in elk geval twee van mijn vijf koeien weg te doen, uit solidariteit met de boeren. Op het weiland waar ze nu staan, wil ik graan verbouwen. Toen ik jong was, zag je overal korenvelden. Rogge, haver, tarwe, van die prachtig wuivende halmen. Die zijn er nu zo ­weinig meer. En ik heb nou eens zin om een groot tarweveld te zien.’

‘We moeten echt beseffen dat we onderdeel zijn
van de natuur’

De natuur en het klimaat gaan u erg aan het hart; u schreef voor de Boekenweek in 2018 een ode aan de natuur en pleidooi voor duurzaamheid en u geeft nog steeds regelmatig lezingen over deze onderwerpen. Ziet u hier om u heen ook de gevolgen van klimaatverandering?
‘Toen ik hier dertig jaar geleden kwam wonen, liepen er fazanten en patrijzen rond, maar die zie ik nu niet meer. En als ik het gras maaide, zwermden er altijd zwaluwen om mij heen, ook die vogels zijn verdwenen. De roofdieren zijn daarentegen toegenomen; er is een dassenburcht hier op het terrein. Ik moet de auto met een alarmsysteem beschermen tegen marters, die de kabels anders doorknagen. Er zijn ook veel buizerds, en vossen. Dus de samenstelling van de dierenpopulatie is veranderd. Voor de rest merk je niet zoveel van de gevolgen van de klimaatverandering op dit stukje natuur. Maar wereldwijd zijn de gevolgen wel degelijk overal zichtbaar en daar maak ik mij grote zorgen over. Ik ben van oorsprong natuurkundige en heb gewerkt in het kernfusie-onderzoek. Later kwam de politiek en het schrijven. Ik heb dus verschillende invalshoeken van waaruit ik dit probleem bekijk. Als natuurkundige weet ik hoe groot de gevolgen zijn van de opwarming van de atmosfeer. Als oud-politicus begrijp ik hoe besluitvorming werkt: hoe door de politiek de uiteindelijke beslissingen worden genomen en hoe belangrijk het is dat er draagvlak is bij het volk. En als schrijver weet ik hoe ik een verhaal moet ­vertellen. Ik heb op meerdere terreinen ervaringen en zolang ik het kan doen, wil ik mijn grote zorgen blijven delen.’
 

De Blaricumse natuur heeft ongelofelijk veel moois te bieden.

Hoe kunnen we, wat u betreft, als individu ons steentje bijdragen aan het klimaat­probleem?
‘Behalve natuurlijk je eigen voetafdruk zoveel mogelijk proberen te verkleinen, is het vooral belangrijk om de politiek te steunen om te doen wat nodig is. Neem het vliegen: dat zal veel duurder moeten worden, en dat moeten wij, burgers, accepteren. Ik weet uit ervaring dat je iets niet voor elkaar krijgt als politicus, als je de burgers niet meekrijgt.’

Terlouw valt even stil. Dan vult hij aan. ‘Mijn boodschap aan de lezers is dat we echt moeten beseffen dat wij bij de natuur horen, er ­onderdeel van zijn. En dat het werkelijk van levensbelang is om die natuur te beschermen.’

De schapen komen Terlouw ­begroeten op zijn dagelijkse ronde langs de dieren.

Er is een heruitgave te koop van het ­boekenweekessay ‘Natuurlijk’, uitgeverij De Kring, € 14,95, ISBN 9789462971523.

U hebt zoveel verschillende dingen gedaan in uw loopbaan; waar bent u terugkijkend het meest trots op?
Mijn boeken worden na vijftig jaar nog steeds gelezen en dat is toch wel erg bijzonder. Ik heb veel mensen ontmoet die zeggen; door uw boeken ben ik gaan lezen. Daar ben ik trots op. Terwijl het eigenlijk bij de meeste dingen die ik ‘bereikt’ heb, toch ook voelt alsof ik geluk heb gehad. Ik was natuurkundige en vertelde voor het slapen gaan altijd verhalen aan de kinderen. Mijn vrouw luisterde dan mee en ze begon hoe langer hoe indringender te zeggen: “Schrijf het toch eens op Jan”. Uiteindelijk heb ik dat geprobeerd en tot mijn grote verbazing werd dat een succes. Toen ik later de politiek in ging, werd ik binnen no time fractievoorzitter. Terugkijkend denk ik: mijn leven is mij vooral overkomen. Mijn enige verdienste is dat ik soms risicovolle stappen heb durven nemen, door bijvoorbeeld met een gezin met vier jonge kinderen, de overstap van de fysica naar de onzekere politiek te maken. Ik ben niet bang geweest, maar verder heb ik vooral geluk gehad.’

De schrijver schenkt nog een kopje koffie in. Voor hem op tafel ligt een boek van de wereldberoemde biologe Jane Goodall ‘Het boek van Hoop. Levenslessen voor een mooiere toekomst.’ Misschien leest hij daar straks nog een stukje in. Zo eerst even bij de kippen kijken. Vanavond zal er worden gehooid. Het gedroogde gras wordt van het land gehaald en opgeslagen in de schuur als voer voor de dieren. Terlouw zal de trekker rijden.

Tekst: Nienke Pleysier Fotografie: Arjaan Hamel Visagie: Niels Wahlers